III. Sự khác biệt văn hoá trong nhận thức

1. Khoảng cách văn hoá và ý thức khác biệt

Đa số người Hàn Quốc tin rằng, có những khoảng cách lớn trong hệ thống bầu cử giữa hai miền (93,9%), tiêu chuẩn sống (96,6%), các hệ thống quy phạm pháp luật (88,3%), ngôn ngữ hiện tại (90,7%), lối sống (88,3%) và ý nghĩa của các giá trị (93,6%). Ý thức bản sắc của người Hàn Quốc với người Triều Tiên về các khía cạnh khác nhau đã giảm mạnh trong năm 2009 và sau đó tăng nhẹ trong hai năm tiếp theo.

Người Triều Tiên có nhận thức khác biệt lớn trong bầu cử (96,2%), tiêu chuẩn sống (97,3%), ngôn ngữ (94,4%), lối sống (95,3%), nhận thức lịch sử (93,4%) và ý nghĩa của các giá trị (93,2%). Không có sự thay đổi đáng chú ý được phát hiện trong suốt thời gian điều tra. Cả hai miền Bắc và Nam có nhận thức sâu sắc về sự khác biệt văn hóa giữa họ, điều này đặt ra một vấn đề nghiêm trọng về sự sẵn sàng tái thống nhất và hoà nhập xã hội.

Những trao đổi vật chất và các cuộc thăm viếng giữa hai bên tăng lên không đảm bảo giảm thiểu những khác biệt về chính trị, kinh tế và văn hóa. Trên thực tế, trao đổi nhiều hơn có thể gây ra nhiều phiền hà.

2. Những liên hệ văn hóa

Các cuộc điều tra cho thấy rằng, chỉ có 31,5% người Hàn Quốc đã tiếp xúc với chương trình phát sóng, phim ảnh hay tiểu thuyết của Triều Tiên. Tỷ lệ này tương ứng với một sự suy giảm đáng kể từ 42,6% trong năm 2009 xuống 37,4% trong năm 2010. Sự sụt giảm này là do hành động cắt đứt liên lạc và kiểm soát chính thức truyền thông Internet giữa hai bên trong những năm qua. Không nhiều người ở miền Nam có cơ hội đến thăm miền Bắc, tham gia vào bất kỳ sứ mệnh nhân đạo nào, hoặc gặp gỡ những người Triều Tiên bỏ trốn. Số lượng người Hàn Quốc gặp gỡ người Triều Tiên bỏ trốn ngày càng tăng và càng có nhiều hơn người Triều Tiên tới Hàn Quốc trong những năm này.

Người Triều Tiên cho biết, tỷ lệ tiếp xúc với nền văn hóa Hàn Quốc cao hơn. Cuộc điều tra năm 2008 chỉ ra, trong số những người bỏ trốn sang Hàn Quốc, 64,7% cho biết, họ có tiếp xúc "thường xuyên" hoặc "không thường xuyên" với văn hóa Hàn Quốc, tiếp theo, năm 2009 là 57,9% và năm 2011 là 77,7%. Tỷ lệ cao này có thể là do trên thực tế các cuộc điều tra chỉ được tiến hành với những người bỏ trốn khỏi Triều Tiên gần đây. Tuy nhiên, điều đó phản ánh thực tế rằng, văn hóa Hàn Quốc đang du nhập vào miền Bắc trên diện rộng bằng nhiều kênh khác nhau.

Điều đáng chú ý là có sự khác biệt về tư tưởng giữa thế hệ trước và thế hệ sau trong tỷ lệ tiếp xúc với nền văn hóa Hàn Quốc. Thế hệ trẻ ở các độ tuổi từ 20 đến 30 cho thấy tỷ lệ tiếp xúc cao nhất, 60% trong số những người ở độ tuổi 30; 47,3% ở độ tuổi 20; 37,5% ở độ tuổi 40, và tỷ lệ thấp hơn đáng kể trong độ tuổi 50 và 60. Những người có trình độ học vấn cao có nhiều cơ hội để tiếp xúc với nền văn hóa Hàn Quốc: 75% người tốt nghiệp đại học, 66,6% tốt nghiệp cao đẳng và 32% là học sinh trung học.

Các số liệu cho thấy tỷ lệ tiếp xúc với văn hóa Hàn Quốc đã tăng đều đặn ở Triều Tiên, trong khi đó, sự tiếp xúc văn hóa Triều Tiên của người Hàn Quốc đã giảm từ 77,6% năm 2009 xuống còn 31,5% vào năm 2011. Theo quan điểm khép kín ở miền Bắc, kết quả điều tra thật khó khăn ngay cả nếu chúng ta xem xét thực tế mẫu nghiên cứu là những người Triều Tiên bỏ trốn sang định cư ở Hàn Quốc. Đó có thể là do thời gian gần đây Hàn Quốc hạn chế áp dụng các chương trình phát sóng và các phương tiện truyền thông khác sang Triều Tiên. Về cơ bản, đó có thể là vì người Hàn Quốc không được thu hút với hệ tư tưởng có khuynh hướng, phong cách tiền hiện đại của nền văn hóa Triều Tiên, trong khi đó theo quan điểm cởi mở thì sự giải trí mang tính thương mại của văn hóa nhạc pop Hàn Quốc có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với người Triều Tiên.

3. Nhận thức lẫn nhau

Công chúng Hàn Quốc có kiến ​​thức khá tốt về những vấn đề hiện nay ở Triều Tiên: 58,8% biết về chính sách "tiên quân (ưu tiên quân sự)"; 83,2% biết về hệ tư tưởng Juche (chủ thể); 73,8% biết về Phong trào Chollima (Thiên lý mã), 59,7% biết về "hành trình đau khổ" của những năm 1990; 39,1% biết về thị trường jangmadang không chính thức, và 64,4% về lễ hội Arirang. Những con số này giảm đi chút ít trong năm 2009 và tăng trở lại trong năm 2010-2011, có lẽ do các chương trình cho sự chuẩn bị thống nhất của Bộ Thống nhất Hàn Quốc đã có ảnh hưởng nhất định trong việc nâng cao sự hiểu biết trong các vấn đề Triều Tiên.

Trong số những người bỏ trốn khỏi Triều Tiên được hỏi về 5 sự kiện lớn diễn ra ở Hàn Quốc trong nhiều thập niên qua thì 87,6% biết về Phong trào Dân chủ Gwangju 18 tháng 5 năm 1980; 75% biết về cuộc Cách mạng Sinh viên ngày 19 tháng 4 năm 1960; 73,7% biết về Thế vận hội Seoul năm 1988; 65,3% biết về World Cup 2002 Hàn Quốc-Nhật Bản và 59,8% biết về các cuộc biểu tình dưới ánh nến tại Seoul chống lại nhập khẩu thịt bò Mỹ trong mùa hè năm 2008. Tỷ lệ phần trăm nhận thức cao về Phong trào Dân chủ Gwangju ngày 18 tháng 5 và Cách mạng Sinh viên ngày 19 tháng 4 có thể là do sự nhấn mạnh của chế độ Bình Nhưỡng vào những cuộc nổi dậy phổ biến trong sự giáo dục của người dân để chống lại chính phủ Hàn Quốc. Ngược lại, sự nhận thức tương đối thấp hơn về Thế vận hội 1988 và World Cup 2002 cho thấy, thông tin bị hạn chế về những sự kiện  đã minh chứng sự thịnh vượng kinh tế của Hàn Quốc.

Khoảng 61% người Hàn Quốc đã nhận thức được những sự kiện ở miền Bắc và 72,3% nguời Triều Tiên cho thấy kiến thức của họ về các sự kiện ở miền Nam. Những kết quả này mâu thuẫn với giả định chung là người Hàn Quốc biết được nhiều thông tin về các vấn đề của Triều Tiên hơn so với người Triều Tiên biết về các vấn đề của Hàn Quốc bởi dòng chảy thông tin phong phú ở miền Nam. Tuy nhiên, truyền thông Hàn Quốc ít gây sự chú ý đối với các vấn đề của Triều Tiên. Mặt khác, Rodong Sinmun (Báo Lao động) bên phía Triều Tiên dành một phần sáu thời lượng của mình đối với tin tức và bình luận về Hàn Quốc.

IV. So sánh các chính sách trao đổi giữa Hàn Quốc – Triều Tiên

1. Thái độ của Hàn Quốc về viện trợ cho miền Bắc

Trong cuộc điều tra năm 2011 với người Hàn Quốc, 39,8% số người được hỏi muốn viện trợ ít hơn cho miền Bắc, so với 22,3% ủng hộ viện trợ nhiều hơn. Có kết quả tương tự trong năm 2010, năm xẩy ra cuộc tấn công của Triều Tiên đối với tàu hải quân Cheonan và đảo Yeonpyeong. Về hiệu quả của viện trợ cho miền Bắc, 56,4% có sự hoài nghi về viện trợ cải thiện cuộc sống của người dân Triều Tiên trong khi đó 43,4% tin rằng nó sẽ đem lại lợi ích cho họ.

67% người Triều Tiên trả lời có quan điểm tích cực về viện trợ của Hàn Quốc đối với Triều Tiên. Chỉ có 10% bày tỏ quan điểm tiêu cực. Khi hỏi về quan điểm của họ đối với quy mô viện trợ của Hàn Quốc cho Triều Tiên, 71,2% nói rằng họ muốn có một sự gia tăng số lượng viện trợ, trong khi đó 16,3% muốn giảm và 12,5% yêu cầu chấm dứt viện trợ. Như vậy, rõ ràng là đa số người Triều Tiên mong muốn Hàn Quốc viện trợ nhiều hơn.

Về vấn đề đầu tư của Hàn Quốc ở Triều Tiên, tỷ lệ phần trăm người Triều Tiên trả lời thậm chí còn cao hơn (79,3%) cho biết Triều Tiên sẽ chào đón điều này trong khi một tỷ lệ phần trăm nhỏ (4,5%) bày tỏ quan điểm tiêu cực. Năm 2008, những quan điểm ​​tích cực chiếm 82% và năm 2009 là 75,7%. Nói chung, người Triều Tiên mong muốn nhận được viện trợ và đầu tư từ Hàn Quốc, trong khi đó, người Hàn Quốc đang ngày càng trở nên miễn cưỡng về sự giúp đỡ miền Bắc, 39,8% muốn giảm và 38% ủng hộ việc duy trì mức hỗ trợ hiện nay. Mong muốn của Triều Tiên cho sự viện trợ từ Hàn Quốc kết hợp với ấn tượng tích cực của họ về Hàn Quốc.

2. Tác động có thể của viện trợ đối với triển vọng thống nhất

Cuộc điều tra năm 2011 đã cho thấy tỷ lệ phần trăm cao của câu trả lời về tiến trình hòa giải hướng tới thống nhất: các cuộc đàm phán chính trị song phương thường xuyên (71,3%), hợp tác kinh tế (61,5%), giao lưu văn hóa và xã hội (64,8%) và hỗ trợ nhân đạo (50,7%). Sự ủng hộ tương đối thấp cho viện trợ nhân đạo (ví dụ như gạo, phân bón và thuốc men) ngụ ý rằng người Hàn Quốc đã từng đưa ra lưu ý về sự thiếu minh bạch trong phân phối viện trợ ở miền Bắc và tình trạng giao tranh không nhân nhượng của chế độ Bình Nhưỡng đối với miền Nam.

Những người bỏ trốn khỏi Triều Tiên cho thấy tỷ lệ ủng hộ cao cho chương trình giao lưu và hợp tác hai miền như những yếu tố thuận lợi để tái thống nhất; 76,4% ủng hộ các cuộc họp chính trị, 80,2% ủng hộ hợp tác kinh tế; 83,7% ủng hộ giao lưu văn hóa - xã hội và 70,3% ủng hộ viện trợ nhân đạo.

Biểu đồ 6: Sự đóng góp của các dự án hai biên đối với thống nhất đất nước

Kết quả điều tra cho thấy, trong khi người Triều Tiên tin các dự án phi chính trị như hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa – xã hội có thể giúp thúc đẩy tốt hơn sự tái thống nhất, Hàn Quốc có những kỳ vọng lớn hơn về đàm phán chính trị. Viện trợ nhân đạo được coi là ít hữu ích nhất của cả hai miền Nam và Bắc, có lẽ vì những tranh cãi chính trị tiếp tục về cung cấp viện trợ giữa hai miền và cộng đồng quốc tế.

V. Kết luận

Quan điểm của người dân hai miền Nam và Bắc cho thấy sự khác biệt đáng kể trong suy nghĩ của họ về sự cần thiết tái thống nhất, những kỳ vọng vào lợi ích và chính sách trao đổi Hàn Quốc – Triều Tiên nhưng lại tương đối giống nhau trong nhận thức của họ về các khía cạnh khác nhau của chia rẽ dân tộc. Người Triều Tiên có mong muốn thống nhất mạnh hơn và kỳ vọng nhiều hơn vào lợi ích của nó. Vì vậy, họ có niềm tin mạnh hơn người Hàn Quốc về hợp tác kinh tế và đối thoại chính trị hai miền cũng như các dự án viện trợ nhân đạo sẽ giúp đạt được sự thống nhất. Mặc dù người dân của hai miền chấp nhận nhau như những đối tác hợp tác có thể, họ cũng nhận ra khoảng cách văn hóa lớn giữa hai bên mà có thể tạo ra sự nghi ngờ và khó chịu trong sự hợp tác của mình.

Hai miền Nam – Bắc nên chuẩn bị các chính sách thống nhất trên cơ sở của sự khác biệt trong nhận thức của công chúng. Chỉ có 50 đến 60% người Hàn Quốc mong muốn thống nhất đất nước so với sự đồng thuận áp đảo 95 đến 99% của người dân Triều Tiên. Đối với quá trình tiến tới thống nhất, người Hàn Quốc cho rằng phải mất 20 đến 30 năm; còn người Triều Tiên cho rằng thời gian ngắn hơn, chỉ khoảng từ 5 đến 10 năm. Gần như tất cả người Triều Tiên tin rằng thống nhất đất nước sẽ là một phước lành - cả về mặt cá nhân và tập thể. Song người Hàn Quốc ngày càng cảm thấy sẽ là gánh nặng. Để vượt qua khoảng cách lớn về quan điểm trên, những nỗ lực cần thiết để thực hiện một phân tích khách quan và khoa học về chi phí và hiệu quả của sự thống nhất và phổ biến rộng rãi kết quả này.

Một sự thay đổi mô hình chính sách là hết sức cần thiết để giảm bớt sự khó chịu và ngờ vực lẫn nhau giữa nhân dân hai miền. Thật may mắn rằng, mặc dù xung đột và đối đầu vẫn xẩy ra, song, quan điểm tích cực coi phía bên kia như là đối tác hợp tác vẫn còn tồn tại trong tâm trí của ít nhất 47% người Hàn và 50,5% người Triều Tiên.

Mặt khác, những sự cố xung đột không ngừng trong vài năm qua đã gây ra lòng thù địch và sự e ngại của Hàn Quốc đối với Triều Tiên, đến mức 16 đến 17% so với 6 đến 12% trước đây. Sự ác cảm của người miền Bắc đối với miền Nam cũng đã tăng từ 6,8% đến 21% từ năm 2009 đến năm 2011. Đáng lo ngại nhất là sự nhận thức lẫn nhau về khả năng hành động khiêu khích vũ trang tương ứng 78,35% và 61,1% ở Nam và Bắc. Trong trường hợp này, số lượng người dân cả hai miền cảm thấy thống nhất đất nước là không thể ngày càng tăng lên, đặc biệt là thế hệ trẻ. Đó là một sự phát triển không mong muốn nhất, người ta cho rằng, những người trẻ tuổi sẽ phải gánh vác nhiệm vụ thực tế gắn liền với tái thống nhất. Các bước đặc biệt nên được thực hiện để truyền tải cho thế hệ mới với một ý thức sứ mệnh to lớn hơn trong khi những nỗ lực được thực hiện để cải thiện quan hệ hai miền và cung cấp một tầm nhìn rõ ràng hơn về thống nhất đất nước.

Một sự phân tích kỹ hơn làm thay đổi nhận thức của người dân ở cả Bắc và Nam là cần thiết cho việc xây dựng các chính sách thống nhất. Cuộc điều tra đã chỉ ra rằng, người Triều Tiên có sự tiếp xúc với văn hóa Hàn Quốc nhiều hơn so với người Hàn Quốc tiếp xúc văn hóa Triều Tiên. Điều đó cũng cho thấy người Triều Tiên biết nhiều sự kiện lớn ở Hàn Quốc hơn so với người Hàn Quốc biết về Triều Tiên. Văn hóa nhạc Pop của Hàn Quốc lan tràn tới miền Bắc nhanh chóng,  xóa tan quan điểm chung về sự cô lập của miền Bắc.

Cuối cùng, các nhà hoạch định chính sách nên tìm cách tăng cường giao lưu giữa hai miền Nam – Bắc trên cơ sở sự tương đồng và khác biệt trong tư tưởng của người dân về thống nhất đất nước. Người Hàn có những kỳ vọng lớn hơn từ đối thoại chính trị thường xuyên, trong khi đó người Triều Tiên tin rằng hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa - xã hội sẽ đóng góp nhiều hơn đối với sự thống nhất đất nước. Dựa vào kết quả ở trên, cần phải nỗ lực hết sức thực hiện thúc đẩy đối thoại Hàn Quốc – Triều Tiên để đáp ứng những kỳ vọng của người dân Hàn Quốc, phát triển hợp tác kinh tế và các chương trình viện trợ để cải thiện tình cảm của nhân dân Triều Tiên đối với Hàn Quốc.

Người dịch: Trần Thị Duyên

Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á

Nguồn: http://www.koreafocus.or.kr/design3/essays/view.asp?volume_id=127&content_id=104245&category=G.