Giống như Tam quốc sử ký (삼국사기) do Kim Bu Sick (김부식) biên soạn, Tam quốc di sự (삼국유사) do nhà sư Nhất Nhiên (일연) biên soạn vào thế kỷ XIII bằng tiếng Hán cũng được coi là một trong những bộ sử lớn của Hàn Quốc. Vậy nhưng, cùng là hai bộ sách ghi chép về lịch sử của 03 nước thời Tam quốc Hàn Quốc là Bách Tế (Baek Je), Tân La (Shilla), Goguryo (Cao Cú Lệ), nhưng Tam quốc di sự chứa đựng nhiều giá trị quan trọng mà chúng ta không thể tìm thấy trong Tam quốc sử ký. Trong Tam quốc di sự, nhà sư Nhất Nhiên đã tập trung nhiều vào yếu tố thần thoại mang tính Phật giáo.

Tam quốc di sự là bộ sách vừa ghi chép về Phật giáo, lịch sử, tín ngưỡng, truyền thuyết, thần thoại, sự hưng phế của các quốc gia cổ đại sau thời Go Choseon (Triều Tiên Cổ); các vương triều, các quốc gia thời tam quốc Hàn Quốc, vừa ghi chép lại những câu chuyện về những con người hiếu hạnh; hành trạng, truyền thuyết vềa các cao tăng; hành tích liên quan đến những người xuất gia theo mật giáo.

Tam quốc di sự cũng có nhiều câu chuyện liên quan đến đạo giáo, shaman giáo, truyền thống dân tộc của người Hàn Quốc. Trong đó, việc mô tả chi tiết quá trình dựng nước và phát triển của quốc gia Triều Tiên Cổ là nhằm đề cao lòng tự hào về lịch sử năm nghìn năm dựng nước của người Hàn Quốc. Thần thoại Dan Gun (Đàn Quân) là ghi chép quan trọng dẫn chứng cho việc tôn vinh Đàn Quân là thủy tổ của người Hàn. Ở truyện “Hậu Bách Tế và Yên Tuyên” qua việc thành lập và diệt vong của nước Hậu Bách Tế, tác giả cho chúng ta thấy vai trò quan trọng của cái “đức” mà trụ cột một gia đình hay ông vua của một nước cần phải có. Truyện “Giá Lạc quốc ký”, tác giả cũng cho ta thấy rõ nguồn gốc lịch sử mà nước Gaya cổ đại thần bí trong lịch sử của Hàn Quốc.

Tam quốc di sự với những câu chuyện có nội dung phong phú, đa dạng: tình yêu của chàng Thự Đồng được sinh ra từ rồng với nàng công chúa Thiện Hoa; Yên Tuyên được sinh ra từ con giun; Nguyên Hiểu từ bỏ vinh hoa phú quý, ngao du thiên hạ, lấy bài hát để giáo hóa bách tính; Ông lão chăn bò trèo lên vách đá cheo leo hái bông đỗ quyên đỏ thắm và làm một bài thơ tặng cho Thủy Lộ phu nhân…và hệ thống nhân vật đa sắc màu, từ những ông vua có địa vị cao sang cho đến tầng lớp cao tăng, thường dân.

Đặc biệt, bộ sách đã ghi lại được 14 bài Hương ca (bài ca dân gian) viết bằng chữ I du. Đây là tư liệu quý báu cho việc nghiên cứu lịch sử văn học cổ đại Hàn Quốc.

Bộ sách gồm 5 quyển, 9 phần. Quyển thứ nhất gồm phần Kỷ dị đệ nhất; quyển thứ hai gồm phần Kỷ dị đệ nhị; quyển thứ ba gồm Hưng pháp đệ tam và Tháp tượng đệ tứ; quyển thứ tư gồm Nghĩa giải đệ ngũ; quyển thứ năm gồm Thần chú đệ lục, Cảm thông đệ thất; Tị ẩn đệ bát, Hiếu thiện đệ cửu. Chín phần này  có mối liên hệ chặt chẽ với nhau và có không ít nội dung tương tự nhau nằm rải rác ở các phần.

Để bạn đọc Việt Nam hiểu hơn về Hàn Quốc, về một đất nước có lịch sử lâu đời trong khu vực Đông Bắc Á, chúng tôi sẽ giới thiệu lần lượt một số truyện tiêu biểu trong bộ sách Tam quốc di sự để bạn đọc tham khảo.

Phan Thị Oanh